Παγκύπριο Μήνα Διατροφής 2006
Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου για τον Παγκύπριο Μήνα Διατροφής (Απρίλιος 2006)
Φετινό Θέμα: Παιδική Παχυσαρκία
Ένα παιδί γίνεται υπέρβαρο όταν προσλαμβάνει περισσότερη ενέργεια (θερμίδες) από την τροφή του από όση δαπανεί σε δραστηριότητες. Αυτές οι επιπλέον θερμίδες αποθηκεύονται ως λίπος. Αν αυτή η αποθήκευση λίπους είναι υπερβολική, τότε το παιδί γίνεται παχύσαρκο (υπερβολικά υπέρβαρο). Η παχυσαρκία φαίνεται να είναι κληρονομική. Το παιδί με ένα παχύσαρκο γονέα έχει 40% πιθανότητες να γίνει και αυτό παχύσαρκο ενώ το παιδί με δύο παχύσαρκους γονείς έχει 80% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο. Αυτό όμως που δεν γνωρίζουμε είναι αν αυτό συμβαίνει επειδή η αποθήκευση λίπους είναι κληρονομική (δηλαδή επηρεάζεται από τα γονίδια) ή επειδή οι οικογένειες έχουν κοινές συνήθειες διατροφής και σωματικής δραστηριότητας. Στην Κύπρο περίπου 1 στα 10 παιδιά είναι παχύσαρκο, ποσοστό παρόμοιο με αυτό στις ΗΠΑ και από τα ψηλότερα στην Ευρώπη.
Πως ξέρουμε αν ένα παιδί είναι παχύσαρκο;
Η διάγνωση της παχυσαρκίας δεν είναι εύκολη στην παιδική ηλικία. Το παιδί συνεχώς μεγαλώνει, γι’ αυτό οι θερμιδικές του ανάγκες δεν είναι οι ίδιες με αυτές του ενήλικα. Το σωματικό βάρος από μόνο του δεν μπορεί να αποτελέσει διάγνωση παχυσαρκίας. Το βάρος πρέπει να συνδυαστεί με το ύψος και τα δύο αυτά μέτρα είναι πάντα σε συνάρτηση με την ηλικία. Υπάρχουν παιδιατρικές καμπύλες ανάπτυξης πάνω στις οποίες τοποθετείται το βάρος και το ύψος του παιδιού και οι οποίες μας πληροφορούν κατά πόσο το βάρος είναι ανάλογο του ύψους και κατά πόσο αυτά είναι φυσιολογικά για την ηλικία του παιδιού. Ανάλογες παιδιατρικές καμπύλες ανάπτυξης υπάρχουν και για το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) όπως και για την Περίμετρο Μέσης, εργαλεία πολύ χρήσιμα τόσο για τη διάγνωση όσο και για την θεραπεία της παιδικής παχυσαρκίας. Επισυνάπτεται πίνακας με τον ΔΜΣ παιδιών ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με τις καμπύλες ανάπτυξης, τόσο για την διάγνωση όσο και κατά τη διάρκεια θεραπείας της ποδικής παχυσαρκίας. Το ποσοστό λίπους στο σώμα είναι και αυτό ανάλογο με την ηλικία του παιδιού. Ενδεικτικά, το ένα τέταρτο ενός μωρού 6 μηνών είναι λίπος και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Γι’ αυτό η διάγνωση παιδικής παχυσαρκίας πρέπει να γίνεται από ένα ειδικό. Πολύ συχνά το τι θεωρούν οι γονείς παχυσαρκία είναι μία πολύ φυσιολογική για την ηλικία του παιδιού κοιλίτσα!
Το παιδί έχει διαφορετικές διατροφικές ανάγκες από τον ενήλικα;
Ένα παιδί δεν είναι ένας μίνι ενήλικας! Επειδή συνεχώς μεγαλώνει έχει ανάγκη από περισσότερες θερμίδες ενώ επειδή έχει στομάχι μικρότερης χωρητικότητας από αυτό του ενήλικα, αυτές τις ψηλές θερμίδες θα τις πάρει καλύτερα από μικρά τακτά γεύματα. Ένα παιδί 3 χρόνων που ζυγίζει 15 κιλά χρειάζεται 1400 θερμίδες την ημέρα, ενώ μία γυναίκα που ζυγίζει 59 κιλά χρειάζεται 1900 θερμίδες την ημέρα! Σκεφτείτε όμως πως παρόλο που η διαφορά στις θερμιδικές τους ανάγκες είναι μικρή, το στομάχι του παιδιού έχει πολύ μικρότερη χωρητικότητα από αυτό της γυναίκας, γι’ αυτό και το παιδί έχει περισσότερη ανάγκη από μικρά θρεπτικά σνακ μεταξύ των κυρίων γευμάτων. Αυτό ισχύει και για τα υπέρβαρα παιδιά τα οποία πρέπει να ενθαρρύνονται να τρώνε ενδιάμεσα θρεπτικά γεύματα ώστε να μην οδηγούνται στην επιλογή τροφών ψηλών θερμίδων (πχ σοκολάτες, τσιπς) που θα δώσουν γρήγορη ανακούφιση στην πείνα τους.
Οι διατροφικές διαφορές του παιδιού και ενήλικα δεν είναι μόνο θερμιδικές αλλά αφορούν επίσης πολλά άλλα διατροφικά στοιχεία (πχ πρωτεΐνες, φυτικές ίνες, ασβέστιο, σίδηρο) τα οποία αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
Πως μπορούμε να αποφύγουμε την παχυσαρκία
- Ποικιλία διατροφής
Ο καλύτερος τρόπος να μην γίνει υπέρβαρο το παιδί σας είναι να του διδάξετε σωστές διατροφικές συνήθειες από την αρχή, παρέχοντας του μια ευρεία ποικιλία διαφορετικών τροφών. Από μόνο του το παιδί έχει τη δυνατότητα να εξισορροπεί αυτό που τρώει αν η διατροφή του είναι υγιεινή και θρεπτική, με επαρκείς πρωτεΐνες, δημητριακά, φρούτα και λαχανικά με όσο το δυνατό λιγότερες λιπαρές και ζαχαρώδεις τροφές. Είναι αποδεδειγμένο πως το διαιτολόγιο των υπέρβαρων παιδιών είναι πιο περιορισμένο σε ποικιλία τροφών από αυτό που ακολουθούν παιδιά με ‘φυσιολογικό’ βάρος.
Πολύ συχνά στα υπέρβαρα παιδιά δεν αρέσουν τα φρούτα και λαχανικά. Αν καταφέρουμε να μεγαλώσουμε την ποικιλία διατροφής ενός υπέρβαρου παιδιού και να ενσωματώσει τα φρούτα και τα λαχανικά στο καθημερινό του διαιτολόγιο τότε έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο πολλά τρόφιμα στις υπεραγορές έχουν κωδικοποιηθεί με τα ‘φώτα τροχαίας’ για να διευκολύνουν τις σωστές επιλογές των παιδιών. ‘Πράσινο’ σημαίνει μπορείς να φας απεριόριστη ποσότητα (πχ φρούτα, λαχανικά), ‘πορτοκαλί’ σημαίνει ότι χρειάζεται στο καθημερινό διαιτολόγιο στα πλαίσια ισορροπημένης διατροφής (πχ ψωμί, δημητριακά, γάλα, γιαούρτι, κρέας, ψάρι, κάποια γλυκά και αλμυρά) και ‘κόκκινο’ σημαίνει προσοχή (πχ σοκολάτες, γαριδάκια, πατατάκια). -
Καλό παράδειγμα
Τα παιδιά μιμούνται τους γονείς τους. Δώστε το καλό παράδειγμα τρώγοντας υγιεινά και ελέγχοντας τις κακές συνήθειες. Μη χρησιμοποιείτε το τηγάνισμα σαν μέθοδο μαγειρέματος, αφαιρείτε το λίπος από το κρέας και μην προσθέτετε επιπλέον ζάχαρη σε ότι πίνει ή τρώει το παιδί σας.
-
Φυσική Δραστηριότητα
Ενθαρρύνεται το παιδί σας από πολύ νωρίς να είναι δραστήριο. Αφήστε το ελεύθερο στους πρώτους μήνες να μπουσουλά και μεγαλώνοντας να τρέχει στον κήπο, στο πάρκο, να κολυμπά και να παίζει με άλλα παιδιά. Πάρτε και εσείς μέρος σε όσες δραστηριότητες μπορείτε.
Πότε το φαγητό δίνεται ή τρώγεται για τους λάθους λόγους;
Ένα πρότυπο υπερφαγίας μπορεί να έχει τις ρίζες του στην βρεφική και νηπιακή ηλικία. Αυτό μπορεί να γίνει όταν ένα μωρό αρχίζει υπερβολικά νωρίς τις στερεές
τροφές (πριν τους 4 μήνες ενώ τώρα δε συνιστάται πριν τους 6 μήνες) ίσως όταν οι γονείς προσπαθούν να το ηρεμήσουν και να κοιμάται χορτάτο τη νύχτα. Μπορεί επίσης να γίνει όταν το φαγητό χρησιμοποιείται από τους γονείς για να εκφράσει τη στοργή τους προς το παιδί ή για να παρηγορήσει το παιδί ή για να αποσπάσει την προσοχή του. Κάποτε μπορεί να δίνεται για να αντισταθμίσουμε μια ανεπαρκή σχέση μαζί του. Από την άλλη, το παιδί μπορεί να προσπαθεί να ευχαριστεί τους γονείς του τρώγοντας όλα όσα του προσφέρουν ακόμη και αν δεν πεινά.
Πότε το φαγητό δίνεται ή τρώγεται για τους λάθους λόγους;
- Ένα πρότυπο υπερφαγίας μπορεί να έχει τις ρίζες του στην βρεφική και νηπιακή ηλικία. Αυτό μπορεί να γίνει όταν ένα μωρό αρχίζει υπερβολικά νωρίς τις στερεές τροφές (πριν τους 4 μήνες ενώ τώρα δε συνιστάται πριν τους 6 μήνες) ίσως όταν οι γονείς προσπαθούν να το ηρεμήσουν και να κοιμάται χορτάτο τη νύχτα. Μπορεί επίσης να γίνει όταν το φαγητό χρησιμοποιείται από τους γονείς για να εκφράσει τη στοργή τους προς το παιδί ή για να παρηγορήσει το παιδί ή για να αποσπάσει την προσοχή του. Κάποτε μπορεί να δίνεται για να αντισταθμίσουμε μια ανεπαρκή σχέση μαζί του. Από την άλλη, το παιδί μπορεί να προσπαθεί να ευχαριστεί τους γονείς του τρώγοντας όλα όσα του προσφέρουν ακόμη και αν δεν πεινά.
Είναι λάθος να τρώει το παιδί μου σοκολάτες και χάμπουργκερ;
- Είναι καλά να μάθετε στο παιδί σας πως δεν υπάρχουν καλά και κακά φαγητά αλλά καλές και κακές συνήθειες. Όλα έχουν την θέση τους στη διατροφή, ακόμη και αυτά που ονομάζουμε διατροφικά σκουπίδια (σοκολάτες, γαριδάκια, πατατάκια κλπ). Είναι πολύ λογικό όταν το παιδί πηγαίνει σε ένα πάρτι γενεθλίων να μπορεί να απολαμβάνει τα ίδια εδέσματα με τους φίλους του.
Τι πρέπει να κάνω αν το παιδί μου είναι παχύσαρκο
- Αν τα παραπάνω μέτρα δεν βοηθήσουν, συζητήστε το πρόβλημα με τον Παιδίατρό σας και ζητήστε του να σας παραπέμψει σε Διαιτολόγο που θα σας βοηθήσει να ρυθμίσετε τη δίαιτα του παιδιού σας. Μη ξεκινήσετε δίαιτα στο παιδί σας χωρίς να πάρετε ιατρική συμβουλή.
Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων Κύπρου:
Δρ Δόνα Χειλέτη
Κλινική Παιδιατρική Διαιτολόγος –Διατροφολόγος
PhD, MSc, BSc(Hons), SRD