Ανακοίνωση του συνδέσμου διαιτολόγων Κύπρου Για τα διατροφικά προβλήματα των ηλικιωμένων ατόμων

Οκτώβριος 2004

Ημέρα ηλικιωμένων η 1η Οκτωβρίου και με την ευκαιρία αυτής της μέρας ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων σας ενημερώνει για τα πιο συνηθισμένα διατροφικά προβλήματα των ηλικιωμένων.

Καθώς περνούν τα χρόνια, η κοινωνία μας γίνεται μια κοινωνία ηλικιωμένων με αποτέλεσμα να αυξάνονται και τα προβλήματα υγείας. Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι οι ηλικιωμένοι υποφέρουν πολύ περισσότερο από τη λανθασμένη διατροφή από οποιανδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων. Οι κακές διατροφικές συνήθειες και η άτακτη λήψη τροφών (τρόφιμα ευκολίας) έχουν σαν αποτέλεσμα την έλλειψη διαφόρων βιταμινών και ανόργανων αλάτων και ιχνοστοιχείων στο διαιτολόγιο του ηλικιωμένου ασθενή .

Τα ηλικιωμένα άτομα έχουν ανάγκη από τις ίδιες θρεπτικές ουσίες – πρωτεΐνη, υδατάνθρακες, λίπος, βιταμίνες, μέταλλα/ιχνοστοιχεία και νερό- όπως και τα πιο νεαρά άτομα, μόνο που τις χρειάζονται σε διαφορετικές ποσότητες. Μερικά από τα συστατικά αυτά που χρειάζονται περισσότερη προσοχή στη διατροφή των ηλικιωμένων είναι η πρωτεΐνη, οι βιταμίνες Α, D και C, το φολικό οξύ, η βιταμίνη Β12, το ασβέστιο, το σίδηρο, ο ψευδάργυρος και το νερό, όπως και οι φυτικές ίνες.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ 
Τα βασικότερα και πιο συχνά προβλήματα των ηλικιωμένων είναι:

Καρδιοπάθειες
Παράγοντες που συντείνουν σε καρδιοπάθεια συμπεριλαμβάνουν την ψηλή χοληστερόλη και τριγλυκερίδια στο αίμα και την υπέρταση.
Ψηλή χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια - Για να μειωθούν πρέπει να αποφεύγονται τα λαδερά φαγητά, ειδικά το ζωικό (ορατό) λίπος, τα πολλά κόκκινα κρέατα και τα παράγωγά τους (σαλάμι, χαμ, μπέικον και άλλα ολόπαχα αλλαντικά), το περιττό λίπος από τα κρέατα και τα πουλερικά (πέτσα), τα ολόπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα, το βούτυρο, τη μαγιονέζα, και άλλα. Πρέπει να συμπεριληφθούν περισσότερα όσπρια και ψάρι στο διαιτολόγιο και να προτιμηθούν τα άπαχα ή λαϊτ γαλακτοκομικά, τα φρούτα και τα λαχανικά. Πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται πιο υγιεινές μεθόδους μαγειρέματος όπως στη σχάρα, στον ατμό και βραστά, και φούρνου χωρίς λάδι.
Υπέρταση – Για να ελαττωθεί η ψηλή πίεση του αίματος πρέπει να περιοριστεί το επιτραπέζιο αλάτι, τους ζωμούς κότας, κρέατος, λαχανικών κ.λ.π. , τις κονσέρβες, τα αλλαντικά, τα ξιδάτα σε αλάρμη, και γενικά ότι περιέχει πολύ αλάτι, και να πίνουμε πολύ νερό. 
Φυσικά η άσκηση παίζει πολύ σημαντικό και θετικό ρόλο στην ελάττωση της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης.

Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση συνήθως εμφανίζεται μετά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες, και χαρακτηρίζεται από απώλεια αλάτων και ασβεστίου από τον σκελετό, με αποτέλεσμα τα κόκαλα να γίνονται λεπτά και εύθραυστα. Για αυτό και το διαιτολόγιο του ηλικιωμένου πρέπει να περιέχει αρκετές ποσότητες ασβεστίου και πιο λίγες ποσότητες καφεΐνης (καφέ, 
κόλα αναψυκτικά, τσάι μαύρο), νατρίου (αλάτι, κονσέρβες, αλλαντικά) και αλκοόλ. Η καλύτερη πηγή ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυρί, χαλούμι), περιέχεται όμως σε μικρότερες ποσότητες και σε μερικά λαχανικά όπως το σπανάκι, μαϊντανό, αγκινάρα, φασόλια, μπρόκολο, στις σαρδέλες, στα παστά σύκα, στα αμύγδαλα.
Ο τρόπος ζωής παίζει αρκετά μεγάλο ρόλο στην οστεοπόρωση. Το κάπνισμα και η έλλειψη άσκησης είναι αρνητικοί παράγοντες. Η μείωση των οιστρογόνων στις γυναίκες είναι επίσης ένας ακόμα λόγος για την εμφάνιση και την εξέλιξη της οστεοπόρωσης.

Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία εμφανίζεται σε αρκετούς ηλικιωμένους λόγω του μειωμένου Βασικού Μεταβολισμού του σώματος που επέρχεται με τα χρόνια, και της μείωσης της κινητικότητας. Πρέπει λοιπόν να μειωθούν οι θερμίδες στο διαιτολόγιο των ηλικιωμένων και να αυξηθεί η κινητικότητα ( πιο πολύ περπάτημα, ποδήλατο, κολύμπι κ.λ.π.) Η άσκηση βοηθά στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος και στην καλύτερη λειτουργία των πνευμόνων, όπως και στη μείωση της κατάθλιψης και του άγχους αλλά και στη αύξηση του αυτοσεβασμού του ηλικιωμένου ατόμου.

Λιποσαρκία-Ασιτία
Σε πολλούς ηλικιωμένους παρατηρούνται και περιπτώσεις λιποσαρκίας λόγω της μειωμένης όρεξης για φαγητό (μοναξιά, ασθένειες, ψυχολογικά προβλήματα) ή λόγω κοινωνικοοικονομικών παραγόντων (αλλαγή διατροφικών συνηθειών σε γηροκομία ή νοσοκομεία, ή λόγω μειωμένου εισοδήματος). Η ασιτία και κακή διατροφή καταλήγει σε ελλείψεις πρωτεΐνης, ασβεστίου, σιδήρου και διαφόρων βιταμινών. Για αυτό και σε τέτοιες περιπτώσεις έκτος από προσεκτικά σχεδιασμένα διαιτολόγια, τα ηλικιωμένα άτομα χρειάζονται και συμπληρώματα βιταμινών και αλάτων, αν όχι και ενέργειας.

Διαβήτης
Ο διαβήτης της τρίτης ηλικίας πολλές φορές οφείλεται στη παχυσαρκία και στη κακή διατροφή και άλλες φορές στην κληρονομικότητα. Αν κάποιο άτομο πάσχει από διαβήτη η λήψη ζάχαρης, γλυκών, αναψυκτικών και γενικά οποιασδήποτε τροφής περιέχει ζάχαρη πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο, οι θερμίδες πρέπει να μειωθούν για χάσιμο βάρους- αν το πρόβλημα είναι η παχυσαρκία, και οι φυτικές ίνες να αυξηθούν. Ο διαιτολόγος πρέπει να σχεδιάσει μαζί με τον ασθενή ένα ατομικό διαιτολόγιο υπολογίζοντας την ποιότητα αλλά και τις ποσότητες των τροφών.

Δυσκοιλιότητα
Η δυσκοιλιότητα επέρχεται σαν αποτέλεσμα της μειωμένης κινητικότητας των ηλικιωμένων ατόμων, αλλά και της μειωμένης λήψης φυτικών ινών και υγρών. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και του καρκίνου του εντέρου (κόλον), αλλά και άλλων ειδών καρκίνου. Καλές πηγές φυτικών ινών είναι τα δημητριακά και τα ψωμιά ολικής άλεσης (Bran δημητριακά προγεύματος, μαύρο ή πυτιρένιο ψωμί), το πουργούρι, τα όσπρια, τα φρούτα (και ιδιαίτερα στη φλούδα) και τα λαχανικά, το πίτουρο. Όλες αυτές οι τροφές πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στη διατροφή του ηλικιωμένου ατόμου. Το πίτουρο μπορεί να προστεθεί σε ψωμιά, σε σούπες και σαλάτες. Λόγω προβλημάτων με τα δόντια τους, ορισμένα ηλικιωμένα άτομα δυσκολεύονται να μασήσουν τα φρούτα και μερικά λαχανικά, για αυτό θα ήταν καλή ιδέα να τους τα λιώνουμε στον τρίφτη ή στο μπλέντερ.

Ανάγκη για λήψη αρκετών υγρών.
Τα ηλικιωμένα άτομα χρειάζονται επίσης όπως και όλοι οι ενήλικες τουλάχιστον 8 με 12 ποτήρια υγρών τη μέρα. Αυτά μπορεί να είναι νερό, χυμός, γάλα, σούπες, τσάι, λεμονάδες.
Οι ασθένειες που μπορεί να προσβάλουν τα ηλικιωμένα άτομα είναι πολλές. Αυτές οι καταστάσεις που περιγράψαμε απλά παρουσιάζονται πιο συχνά από άλλες. Τα ηλικιωμένα άτομα χρειάζονται υγιεινά, ποικίλα και ισοζυγισμένα διαιτολόγια. 
Αν τα ηλικιωμένα άτομα είναι σε οίκο ευγηρίας, σιγουρευτείτε ότι έχουν ισοζυγισμένα και ποικίλα μενού, ότι οι κουζίνες και οι τραπεζαρίες είναι καθαρές, ότι υπάρχει βοήθεια στα άτομα που την χρειάζονται την ώρα του φαγητού, και ότι η διάρκεια του γεύματος είναι αρκετή για να προλάβουν να φάνε.

Αν θέλετε περισσότερες συμβουλές, ζητήσετε βοήθεια από έναν Εγγεγραμμένο Διαιτολόγο ο οποίος, σε συνεννόηση με το γιατρό σας, θα σας σχεδιάσει ένα ατομικό διαιτολόγιο.

Συνιστώμενες δοσολογίες θρεπτικών ουσιών για ηλικιωμένα άτομα

Οι θερμίδες εξαρτώνται από την ενεργητικότητα και την ηλικία. Οι θερμίδες συνήθως είναι 25% λιγότερες από εκείνες της ενήλικης ζωής.

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων Κύπρου: 

Δέσπω Μιχαηλίδου, Διαιτολόγος