Ανακοίνωση του Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου για την Παγκόσμια Μέρα Τροφίμων 2005

16 Οκτωβρίου 2005 

Φετινό Θέμα: «Γεωργία και Διαπολιτισμικός Διάλογος»

Από το 1981 άρχισε να τιμάται η Παγκόσμια Μέρα Τροφίμων (ΠΜΤ).  Από τότε καθιερώθηκε ως ετήσιος θεσμός και εορτάζεται στις 16 Οκτωβρίου, την ημέρα της επετείου της ίδρυσης του οργανισμού το 1945.  Το φετινό θέμα της ΠΜΤ είναι «Γεωργία και Διαπολιτισμικός Διάλογος».

Η ΠΜΤ καθιερώθηκε με σκοπό την απόμβλυνση των προβλημάτων της φτώχιας, του υποσιτισμού και της πείνας που αντιμετωπίζουν πολλοί συνάνθρωποι μας στην γη.

Το κύριο μήνυμα της ΠΜΤ είναι ότι το βασικό δικαίωμα της εξασφάλισης τροφής πρέπει να διασφαλιστεί για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) οι στόχοι της ΠΜΤ είναι:

1. Να κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού για το πρόβλημα της πείνας που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι σ’ όλη την γη.
2. Να προκαλέσει την ανάμιξη των κυβερνήσεων αλλά και γενικά του κοινού σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο στις προσπάθειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος της πείνας.
3. Να ενδυναμώσει την Εθνική και Διεθνή αλληλεγγύη στον αγώνα ενάντια στην πεινά, την κακή διατροφή και γενικά στις προσπάθειες για γεωργική ανάπτυξη και αύξηση της παραγωγής τροφίμων γενικά.
4. Να ενθαρρύνει την συμμετοχή του αγροτικού πληθυσμού και ιδιαίτερα των γυναικών σε αποφάσεις και δραστηριότητες που επηρεάζουν την ζωή τους.
5. Να ενθαρρύνει την συνεργασία ανάμεσα των αναπτυσσομένων χωρών.

Φετινό Θέμα είναι: «Γεωργία και Διαπολιτισμικός Διάλογος».

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας:
«Η μετακίνηση φυτών και ζωών από τον ένα πολιτισμό στον άλλο διαμέσου της ιστορίας, οδήγησε σε αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες βοηθώντας στον περιορισμό της πείνας. Για παράδειγμα η εισαγωγή τον 16ον αιώνα από την Νότιο Αμερική στην Ευρώπη της πατάτας, η οποία αναπτύσσεται γρήγορα και οικονομικά, βοήθησε σημαντικά ώστε η μάζες να ελευθερωθούν από την πείνα στην οποία ήταν εκτεθειμένες για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο αραβόσιτος ο οποίος προέρχεται από την Αμερικανική Ήπειρο αποτελεί σήμερα το βασικό είδος διατροφής της Αφρικής. Η Ευρώπη και η Αφρική προσέφεραν στην Αμερική φυτά όπως τον καφέ, τα σταφύλια και το σιτάρι.

Αλλά ο διαπολιτισμικός διάλογος περιλαμβάνει πολύ περισσότερα πράγματα από την μεταφορά τεχνογνωσίας σπόρων και ζωών, όπως μαθήματα και συμπεριφορές που μπορούν να ακολουθήσουν άλλοι πολιτισμοί για να θρέψουν τους πολίτες τους. Ο διαπολιτισμικός διάλογος στην ευρύτερη του έννοια πραγματοποιείται κάθε φορά που άτομα από διαφορετικούς πολιτισμούς συναντιούνται και ανταλλάσσουν απόψεις».

Τομείς Διαπολιτισμικού Διαλόγου:

• Η γεωργία σε διαφορετικές χώρες: συζήτηση εμπορικών θεμάτων και προσφορά γνώσεων από εμπειρογνώμονες διαφορετικών πολιτισμών για θέματα γεωργίας που να ταιριάζουν σε διαφορετικό περιβάλλον.
• Η γεωργία & παραγωγή μεταξύ διαφόρων ομάδων και πολιτισμών μέσα στην ίδια χώρα.  Μια τέτοια συνεργασία μπορεί να αποδειχθεί θετική για την διατήρηση ορισμένων χαρακτηριστικών των παραδοσιακών πρακτικών για την διαχείριση φυτών και ζώων.
• Το διεθνές εμπόριο και τεχνολογία: Η Συμβουλευτική Ομάδα για την Παγκόσμια Γεωργική Έρευνα (FAO) και άλλοι εμπειρογνώμονες πρόσφεραν πολλές βελτιωμένες ποικίλες και νέες μεθόδους καλλιέργειας που οδήγησαν σε αύξηση της παραγωγής και σε μείωση της πείνας.  Μια τέτοια μέθοδος είναι η βιοτεχνολογία. Ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου αποφάσισε με αφορμή αυτής της τιμητικής μέρας της ΠΜΤ να αφιέρωση ένα μέρος της ανακοίνωσης αυτής στην επεξήγηση της έννοιας της ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ.

ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ 

(Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα ή Τροποποιημένοι Οργανισμοί – Γ.Τ.)

Μοντέρνα Βιοτεχνολογία και η εφαρμογή της στα φαγητά

Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ή τα ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ/ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ μπορούν να 
εφαρμοστούν σε διάφορους τομείς της Γεωργία αλλά και της ΙΑΤΡΙΚΉΣ. 

ΣΚΟΠΟΣ της χρήσης τους:
Τα μεταλλαγμένα τρόφιμα (Γ.Τ.) περιέχουν συστατικά στα οποία η γενετική τους δομή (DNA) έχει τροποποιηθεί ούτως ώστε οι σπόροι ή τα φυτά που χρησιμοποιούνται να μεγαλώσουν πιο γρήγορα, να γίνουν μεγαλύτερα ή να γίνούν πιο ανθεκτικά στα  έντομα  ενόσω μεγαλώνουν.

Γ.Τ. και υγεία:
Μέχρι στιγμής κανείς δεν ξέρει αν τα μεταλλαγμένα τρόφιμα θέτουν την υγεία μας σε κίνδυνο παρόλο που ερευνητές επιμένουν ότι αν η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την μεταποίηση/τροποποίηση των τροφίμων εφαρμοστεί σωστά τότε δεν μπορεί να προκαλέσει περισσότερα πρόβλημα από οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία.
(Η τροποποίηση τροφίμων υφίσταται εδώ και 20 χρόνια και η επιστήμη της γενετικής (DNA) από το 1950).

Γιατί χρησιμοποιείται η τεχνολογία των Γ.Τ. τροφίμων;

1. Ανεκτικότητα προς τα φάρμακα που καταστρέφουν τα ζιζάνια 
2. Αντίσταση σε έντομα 
3. Ελεγχόμενη ωρίμανση

Αναγκαιότητα των Γ.Τ. στο εγγύς μέλλον:

• Συνεχής Αύξηση του Πληθυσμού
• Σταθερή Αύξηση στην Οικονομία για τον περισσότερο πληθυσμό
• Σταθερή Μείωση Γης για παραγωγή τροφίμων
• Αυξημένη Ανάγκη για Γρήγορη και Αβλαβή παραγωγή Τροφίμων.

Πιθανοί Λόγοι για μη αποδοχή των Γ.Τ. από Ευρωπαίους:

• Γενική καχυποψία για μεγάλες εταιρείες - και ιδιαίτερα Αμερικάνικων
• Μειωμένο αίσθημα εμπιστοσύνης αλλά και φοβία για καινούργια ευρήματα επιστήμης.
• Λιγότερη συμπάθεια προς τους γεωργούς (ιδιαίτερα στην Βόρεια Ευρώπη) από ότι στην Αμερική. (Μειωμένη εκτίμηση προς την γεωργική δραστηριότητα).
• Έλλειψη πίστης προς τα αρμόδια σώματα για την προστασία του καταναλωτή.  Δεν υπάρχει ανάλογο σώμα του FDA (Federal Drug Administration, USA) – που είναι υπεύθυνο για την προστασία του καταναλωτή – στην Ευρώπη.
• Μεγάλη ανησυχία σε θέματα ασφάλειας τροφίμων (πάθηση τρελής αγελάδας, διοξίνες)
• Ανησυχίες για το περιβάλλον, καλλιεργήσιμες περιοχές, και σφαιρικότητα. 

Ποια τα ωφελήματα

1. Αυξημένη παραγωγικότητα από τη παραγωγή φαρμάκων και ενζύμων
2.  
   1. Φυτά με ικανότητα να χρησιμοποιούν ατμοσφαιρικό άζωτο για την διατροφή τους παρά να βασίζονται σε λιπάσματα που μολύνουν το περιβάλλον
   2. Ανθεκτικά φυτά που δεν χρειάζονται συνεχή ψεκάσματα με φυτοφάρμακα που επίσης μολύνουν το περιβάλλον
   3. Φυτά πιο παραγωγικά, ποικιλίες με νέες γεύσεις, προϊόντα ανθεκτικά όταν αποθηκεύονται χωρίς να αλλοιώνονται
3.  
   1. Ζώα που θα είναι ελεύθερα από γενετικές παθήσεις 
   2. Ζώα που παράγουν περισσότερο γάλα
   3. Ζώα με καλύτερο πιο υγιεινό κρέας
4. Άνθρωπος που είναι ελεύθερος από γενετικές παθήσεις

Ποιες οι ανησυχίες

Επιστημονικές και Ηθικές

Επιστημονικές

• Γ Τ. φυτά με επιθυμητά χαρακτηριστικά μπορούν στο μέλλον να αποδεικτούν ότι είναι ανεξέλεγκτα ζιζάνια.
• Μπορεί η γύρης των Γ Τ. φυτών να μεταφερθεί από τον άνεμο και να επηρεάσουν γειτονικές φυτείες με απρόβλεπτες συνέπειες;
• Μπορούν τα Γ Τ. βακτηρίδια να προκαλέσουν απρόβλεπτα προβλήματα αν αφεθούν κατά λάθος ή με άλλο τρόπο ελεύθερα στο περιβάλλον;
• Τα μεταφερθέντα γονίδια σε άλλους οργανισμούς θα παραμείνουν τα ίδια;
• Ποιες είναι οι επιπτώσεις αν το μεταφερθέν γονίδιο αναπτύξει τη ικανότητα να μεταφέρεται μόνο του σε άλλους οργανισμούς;
• Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τη χρήση φαρμάκων, ορμονών και ενζύμων που παράγονται από Γ Τ. οργανισμούς;

Ηθικές

• Έχουμε το δικαίωμα να επεμβαίνουμε στη φύση; - Κάπως αργά, διότι από παλιά χρόνια η αναπαραγωγή φυτών και ζώων έγινε αποδεκτή
• Ναι αλλά Γ Τ. επιτρέπει τη μεταφορά γονιδίων από άνθρωπο σε βακτηρίδια, βακτηρίδια σε φυτά.
• Αυτό δεν είναι απαράδεχτη επέμβαση στη φύση;
• Δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις
• Η επιστήμη έκανε αυτές τις μεταφορές κατορθωτές.
• Κατά πόσο εκμεταλλευόμαστε την τεχνολογία και σε πιο βαθμό είναι ζήτημα για να το συζητήσουμε όλοι μας και θα αγγίξει πίστη, επιστημονικά δεδομένα και εμπορικά κριτήρια.

Είναι ασφαλή τα Γ Τ. τρόφιμα;

Για τη Αγγλία και υπόλοιπη Ευρώπη, όλη η δουλειά για Γ Τ. που γίνεται στα πανεπιστήμια η βιομηχανικά εργαστήρια πρέπει να συνάδουν με αυστηρά κριτήρια της ειδικής επιτροπής για Γ Τ. (ΑCGM: Advisory Committee on Genetic Manipulation)

Στη περίπτωση τροφίμων αυτά πρέπει να αξιολογηθούν και να γίνουν επιτρεπτά από:

1. Συμβουλευτική Επιτροπή Τροφίμων (FAC: Food Advisory Committee)                                             Ανεξάρτητο σώμα από εμπειρογνώμονες –επιστήμονες / τεχνολόγοι τροφίμων, τοξικολόγοι, ιατροί, γενετικοί, χημικοί, μικροβιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι και άλλοι που δεν αντιπροσωπεύουν κανένα ενδιαφέρον) 
2. Επιτροπή για Τοξικότητα Χημικών Ουσιών στα τρόφιμα, Επιτροπή για Καταναλωτικά Προϊόντα και Επιτροπή για το Περιβάλλον
3. Συμβουλευτική Επιτροπή για Νεοφανή Τρόφιμα: Novel Foods – ανεξάρτητο σώμα εμπειρογνωμόνων.

Ο ρόλος των επιτροπών είναι:

• Διασφάλιση της ασφάλειας των Γ Τ. τροφίμων
• Είναι ευθύνη του κράτους ότι όλα τα τρόφιμα για πώληση είναι ασφαλή για κατανάλωση. 

Η παγκοσμιοποίηση της διατροφής λόγω της εύκολης διακίνησης των λαών έχει έως αποτέλεσμα την ανάκτηση «δανεισμένων» διατροφικών συνηθειών στον τόπο μας που μπορεί να μην είναι και τόσο κερδοφόρες στην υγεία μας.

Οι διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο τροφίμων μπορούν να είναι τόσο επιστημονικά βάσιμες, όσο και γενικά κατανοητές για τους ακόλουθους λόγους:

• Η διατροφή αποτελείται από τρόφιμα.  Οι διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο τροφίμων, σε αντιδιαστολή με τις διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, υπόκεινται άμεσα στη λογική των διατροφικών επιλογών.
• Οι επιδημιολογικές ενδείξεις, που αφορούν τη σχέση της διατροφής με την υγεία και διάφορα νοσήματα, αναφέρονται σε προσλήψεις τροφίμων.  Αντίθετα, οι ενδείξεις που αφορούν τα θρεπτικά συστατικά βασίζονται σε μελέτες σε πειραματόζωα ή προκύπτουν από επιδημιολογικές μελέτες, εφόσον τα θρεπτικά αυτά συστατικά περιλαμβάνονται στους διαθέσιμους πίνακες σύνθεσης τροφίμων.  Συστατικά στοιχεία άγνωστα ή άγνωστων φυσιολογικών συνεπειών δεν μπορούν να καλυφθούν μέσω των συνιστώμενων προσλήψεων σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, ενώ μπορούν έμμεσα να καλυφθούν με διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο τροφίμων.
• Πρότυπα κατανάλωσης τροφίμων μπορεί να σχετίζονται στενότερα με την υγεία και διάφορα νοσήματα απ’ ό,τι προσλήψεις συγκεκριμένων τροφίμων ή θρεπτικών συστατικών.  Το ενδεχόμενο αυτό αντιμετωπίζεται με τη χρήση διατροφικών οδηγιών σε επίπεδο τροφίμων.
• Οι διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο τροφίμων μπορούν να ενσωματώσουν παραμέτρους του κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα και τις επιλογές των τροφίμων και μπορούν να παρακάμψουν εμπόδια συμπεριφοράς που δυσκολεύουν την εφαρμογή τους.

Ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου υποστηρίζει τις προσπάθειες αυτές αφού η μάστιγα της πείνας στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως και η υπερφαγία στις αναπτυγμένες είναι σοβαρά διατροφικά προβλήματα που απασχολούν τον πλανήτη μας σήμερα. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην βελτίωση των διατροφικών συνηθειών κάθε λαού και η διαφώτιση και επιμόρφωση επιβάλλεται έτσι ώστε η θρέψη των πολιτών να είναι όσο το δυνατόν η καλύτερη.

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων Κύπρου:

Eλένη Ανδρέου 
Πρόεδρος

Χριστιάνα Φιλίππου
Ταμίας