Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας

Aνακοίνωση του Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου 

24 Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία είναι μία οξεία και γρήγορα εξελισσόμενη απειλή που έχει προκύψει σαν ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα της δημόσιας υγείας διεθνώς. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) 30-80% των Ευρωπαίων ενηλίκων είναι υπέρβαροι (Δείκτης Μάζας Σώματος-ΔΜΣ >25), ενώ το 1/3 του πληθυσμού είναι παχύσαρκοι (ΔΜΣ>30). Επιπλέον, 20% των παιδιών στην  Ευρώπη είναι υπέρβαρα και 1/3 παχύσαρκα σύμφωνα με την ίδια πηγή. Η συχνότητα της παχυσαρκίας στους ενήλικες στην Κύπρο δεν είχε καταγραφεί συστηματικά μέχρι πρόσφατα που με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου και επιχορήγηση από το Ίδρυμα Προώθησης Ερευνας  διεξάγεται επιδημιολογική έρευνα χιλίων ατόμων,  για διερεύνηση της συχνότητας της παχυσαρκίας και συνηθειών διατροφής των ενήλικων Κυπρίων. Κάποια πρώτα αποτελέσματα (433 ατόμων) δείχνουν πως το 21.4% και το 52.1 % των Κύπριων γυναικών και αντρών αντίστοιχα είναι υπέρβαροι, ενώ το 25.9% και 28.7% των γυναικών και αντρών αντίστοιχα είναι παχύσαρκοι.  Σύμφωνα με το πρόγραμμα Υγεία του Παιδιού 20% των παιδιών μας, ηλικίας 6-17 ετών είναι παχύσαρκα και το 30% των παιδιών μας είναι υπέρβαρα.

          
Η παχυσαρκία μπορεί να οριστεί ως μία κατάσταση υπερβολικής συσσώρευσης λίπους στο λιπώδη ιστό σε σημείο που υπερβαίνει το 20%  του ιδανικού και αποτελεί κίνδυνο για την υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με το Διεθνή Ινστιτούτο Ιατρικής, υπέρβαρος είναι αυτός με αυξημένο σωματικό βάρος που ξεπερνά το αναμενόμενο για το ύψος του και περιλαμβάνει λίπος, οστά και μυς. Το βάρος μας,ταξινομείται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που υπολογίζεται ως το πηλίκο του βάρους σε κιλά δια το ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο (Kg/m²).

Τοπική αποθήκευση λίπους ελέγχεται από γενετικούς παράγοντες και μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κύριες ομάδες : ανδρογενείς ή σχήμα μήλου (συσσώρευση λίπους στη ενδοκοιλιακή χώρα) και σχήμα αχλάδι (συσσώρευση λίπους στη περιφέρεια). Η παχυσαρκία τύπου μήλο ανεξάρτητα από το ΔΜΣ συνιστά ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αντίστασης της ινσουλίνης, τύπου 2 διαβήτη, υπέρταση και υπερλιπιδαιμία. Η μέτρηση της Περιμέτρου Μέσης (ΠΜ) παρέχει ένα απλό τρόπο εκτίμησης της κεντρικής παχυσαρκίας

Πολλαπλοί παράγοντες συνιστούν τα αίτια της παχυσαρκίας όπως μεταβολικά νοσήματα, γενετική προδιάθεση, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, και υπερβολική κατανάλωση ενέργειας.             

Πώς Ρυθμίζεται το σωματικό βάρος; Το βάρος μας, είναι μια συνάρτηση των θερμίδων που παίρνουμε από το φαγητό και των θερμίδων που καίμε με τις καθημερινές μας δραστηριότητες και άσκηση . Η αύξηση βάρους κατά κύριο λόγο οφείλεται στην υπερκατανάλωση ενέργειας.

Η ενέργεια από το φαγητό μετριέται σε θερμίδες που τις παίρνουμε από τα 3 κύρια μακροθρεπτικά συστατικά: υδατάνθρακες (4 θερμίδες Kcal/ γραμμάριο), πρωτεΐνες (4 Kcal/ γρ), λίπος (9Kcal/ γρ) αλλά και από το αλκοόλ (7Kcal/γρ).  Ενέργεια περισσότερη από αυτή που χρειάζεται ο οργανισμός για συντήρηση των λειτουργιών του σώματος και διατήρηση του βάρους  αποθηκεύεται ως λίπος ανεξάρτητα από ποια πηγή  προέρχεται (υδατάνθρακες, λίπος, ή πρωτεΐνη).

Η συχνότητα της παχυσαρκίας αυξάνεται συνεχώς τόσο σε παιδιά και εφήβους, όσο και σε ενήλικες και υπολογίζεται ότι ευθύνεται για 1 στους 12 θανάτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελέσματα από επιδημιολογικές μελέτες (όπως Nurses Health Study) έχουν υπολογίσει ότι ο κίνδυνος θνησιμότητας των υπέρβαρων και παχύσαρκών γυναικών (ΔΜΣ>27) είναι κατά 1 ½ -2 φορές μεγαλύτερος από γυναίκες με ΔΜΣ σε υγιή πλαίσια .  Επιπλέον, αύξηση του βάρους κατά 10 κιλά ή και περισσότερο μετά την ηλικία των 18 χρόνων θεωρείται παράγοντας αυξημένου κινδύνου θνησιμότητας.

Η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων όπως :

• τύπου 2 διαβήτη
• καρδιόπαθειες
• υπέρταση
• εγκεφαλικά επεισόδια
• ασθένειες της χοληδόχου κίστης
• υπνοαπνιακό σύνδρομο
• μερικά είδη καρκίνων (όπως: παχέως εντέρου, μαστού, προστάτη)
• οστεοαρθρίτιδα.  .
• λιπώδες ήπαρ (nonalcoholic) που μπορεί να εξελιχθεί ακόμη και σε νεφρική ανεπάρκεια

Επίσης, παχύσαρκα άτομα είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο για βραδύτερη επούλωση πληγών και φτωχοί δέκτες του εμβολίου ηπατίτιδας Β.  Ενώ η πρόγνωση των προαναφερθείσας χειροτερεύει με την αύξηση του βάρους, μία μικρή μείωση του βάρους της τάξης του 5-10% του αρχικού βάρους μπορεί να βελτίωση το σάκχαρο ορού, να μειώσει στην αρτηριακή πίεση και η χοληστερόλη. Εκτός από τα πολλαπλά προβλήματα υγείας η νοσηρότητα αυτή συνεπάγεται ένα σημαντικό οικονομικό φορτίο του προϋπολογισμού υγείας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στόχος δεν πρέπει να είναι η απώλεια βάρους και μόνον αλλά ο έλεγχος του βάρους αλλάζοντας τον τρόπο ζωής μας που συνεπάγεται αλλαγή συνηθειών διατροφής και άσκησης. Σήμερα η πρόληψη χρόνιων νοσημάτων που σχετίζονται με τη παχυσαρκία απαιτεί την αλλαγή συνηθειών διατροφής που συμπεριλαμβάνει όχι μόνο το πόσο και τι τρωμε αλλά και συνήθειες όπως: χώρος και ώρα κατανάλωσης τροφής,  αριθμός γευμάτων, προετοιμασία, επιλογές γευμάτων και παρέας στα γεύματα. Σημαντική είναι επίσης η εκπαίδευση σε θέματα διατροφής και ψυχολογική στήριξη όπου χρειάζεται. 

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων Κύπρου

Κάτια Κυριάκου,
Κλινική Διαιτολόγος 
Β. Γραμματέας