Παγκόσμια Ημέρα Ρευματοπαθειών

Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου για την Παγκόσμια Ημέρα Ρευματοπαθειών (12 Οκτωβρίου 2010)


Ο ρόλος της Μεσογειακής διατροφής έχει μελετηθεί αρκετά σε σχέση με τις ρευματοπάθειες, πέραν από τον ρόλο της σε άλλες χρόνιες παθήσεις όπως είναι παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος. Να θυμάστε πάντα ότι αυτό που βοηθά δεν είναι μεμονωμένες τροφές αλλά το ‘κοκτέιλ’ των τροφών που προσφέρει η Μεσογειακή διατροφή καθώς βέβαια και ο σωστός συνδυασμός τους και η σωστή ποσότητα της κάθε ομάδας τροφών για το κάθε άτομο ξεχωριστά. Επίσης, μέσω της Μεσογειακής ισορροπημένης διατροφής και της βοήθειας κλινικού διαιτολόγου μπορεί να επιτευχθεί και η επιθυμητή απώλεια βάρους (σε περιπτώσεις παχυσαρκίας ή υπερβάλλοντος βάρους) ή η διατήρηση του σωματικού βάρους ενός ρευματοπαθή στα επιθυμητά επίπεδα. Αυτό θα βοηθήσει στην καλύτερη κινητικότητα του ασθενή δίνοντας του και ένα αίσθημα ευεξίας.

Μία γενική περιγραφή της Μεσογειακής διατροφής με έμφαση στα συστατικά της που φαίνεται να βοηθούν περισσότερο δίνεται πιο κάτω. Σε πολλές έρευνες αναφέρεται ότι διατροφή με μειωμένη κατανάλωση κορεσμένου λίπους, αυξημένη κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων και πλούσια σε φρούτα και λαχανικά φαίνεται να βοηθά στην μείωση της φλεγμονής βοηθώντας το σώμα να εξουδετερώνει ‘βλαβερές ουσίες’ που δημιουργούνται και προκαλούν την φλεγμονή και τον πόνο. Το γνωστό σλόγκαν ‘τουλάχιστον 5 την ημέρα’ που αναφέρεται στις 5 μερίδες των φρούτων και λαχανικών που πρέπει να καταναλώνουμε ημερησίως θα πρέπει να αποτελεί βασικό κανόνα διατροφής για άτομα κάθε ηλικίας.

Για τη μειωμένη κατανάλωση κορεσμένου λίπους χρειάζεται :
- να προτιμούνται άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα
- να προτιμούνται τα πουλερικά και το άλιπο χοιρινό
- να αποφεύγονται τα κόκκινα κρέατα (εκτός σε περιπτώσεις ρευματοειδούς αρθρίτιδας που παρατηρείται αναιμία)
- να αποφεύγεται η υπερκατανάλωση βουτύρου, μαργαρίνης
- να αποφεύγονται τα τηγανιτά και πολύ λαδερά φαγητά και τροφές με κρυμμένη ποσότητα λίπους π.χ. πατατάκια, γαριδάκια, αλλαντικά, φρέσκα κρέμα, έτοιμες σάλτσες, κρέμες, κ.ά.

Για την αυξημένη κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων χρειάζεται να αντικατασταθεί η χρήση βουτύρου/μαργαρίνης και ελαίων με το ελαιόλαδο. Σε περίπτωση παχυσαρκίας χρειάζεται προσοχή στην ποσότητα κατανάλωσης ελαιολάδου, όπου καλύτερα να μην ξεπερνά τις 2-4 κουτ. Σούπας ημερησίως. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς πως θα μπορούσε να αντικαταστήσει ποσότητα του λίπους που καταναλώσει σε σχέση με την κατανάλωση ξηρών καρπών και σπόρων. Ένα κουταλάκι λάδι (=45 Kcal) ισοδυναμεί με 6 αμύγδαλα, 2 καρύδια, 10 φιστίκια, 6 cashews, 1 κουτ. Σούπας πασατέμπο (σπόροι κολοκύθας), 1 κουτ. Σούπας σησάμι, 2 κουταλάκια ταχίνι, 1 κουτ. Σούπας σπόρους ηλιοτροπίου χωρίς φλούδα. 

Ένα άλλο είδος λιπαρών οξέων, τα ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια π.χ. τσιπούρα, λαβράκι, φαγκρί, σολομός, ξιφίας, πέστροφα, σκουμπρί και στα αυγά που είναι εμπλουτισμένα με ω-3 λιπαρά, φαίνεται να βοηθούν σημαντικά στην μείωση της φλεγμονής και στην καλύτερη υγεία γενικότερα. Συστήνεται η κατανάλωση λιπαρών ψαριών 2-3 φορές την εβδομάδα και σε έγκυες/θηλάζουσες γυναίκες μέχρι 2 φορές την εβδομάδα.

Ο ρόλος του ασβεστίου (Ca) και της Βιταμίνης Δ κυρίως στην οστεοαρθρίτιδα, στην οστεοπόρωση και στην ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι πολύ σημαντικός. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να χρησιμοποιήσει μέχρι 500 mg κάθε φορά από τα τρόφιμα ή τα συμπληρώματα γι’ αυτό η κατανάλωση Ca πρέπει να διαμοιράζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας για να επιτυγχάνεται μεγαλύτερη απορρόφηση. Η μέγιστη απορροφητικότητα του ασβεστίου (είτε από τις τροφές είτε από συμπληρώματα) είναι 30-40%. Το ασβέστιο στο γάλα θεωρείται σαν σημείο αναφοράς γιατί απορροφάται σε ποσοστό περίπου 35%. Το ημι-άπαχο και  άπαχο γάλα περιέχουν την ίδια ποσότητα ασβεστίου. Το άπαχο γάλα περιέχει μικρότερη ποσότητα βιτ. Δ.

 Συνιστώμενη ημερήσια επαρκής πρόσληψη Ca

Η μέγιστη ημερήσια ανεκτή πρόσληψη (UL) ασβεστίου για ηλικίες από 
1+ χρόνων είναι τα 2500 mg Ca.

Διατροφικό ασβέστιο
ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΓΑΛΑΚΤΟΣ 
Βάση της περιεκτικότητας σε ασβέστιο (Ca) 

• 1 ισοδύναμο αντιστοιχεί με 300 mg Ca
• — 1 ποτήρι(200 ml)  γάλα (ολόπαχο, ημι-άπαχο, άπαχο)
• — ½ φλιτζάνι γάλα εβαπορέ
• — 5 κουταλιές σούπας γάλα σε σκόνη
• — 200 γρ. γιαούρτι (ολόπαχο ή άπαχο)
• — 1 φέτα (40 γρ.) τυρί τύπου cheddar 
• — 1+1/3 φλιτζάνι τυρί τύπου cottage    
• — 50 γρ. tofu(μαλακό τυρί σόγιας)
• — 2 γεμάτα κουταλάκια(40 γρ.) ταχίνι
• — 100 γρ. φασόλια σόγιας
• — 180 γρ. σπανάκι

 Παραδοσιακά τρόφιμα
 

 Βιταμίνη Δ
Έλλειψη βιταμίνης Δ από τον οργανισμό προκαλεί σημαντικά μικρότερη απορρόφηση ασβεστίου και ως γνωστό η βιταμίνη Δ σχηματίζεται από τον οργανισμό μας, όταν το σώμα μας εκτίθεται στον  ήλιο.

Συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα βιταμίνης Δ 

Στις έγκυες, θηλάζουσες, προ- και μετ-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες ΔΕΝ υπάρχει διαφορά στη συνιστώμενη ποσότητα

Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι έχει φανεί ότι η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με μειωμένα επίπεδα βιτ. Δ και αυτό πιθανότατα να οφείλεται στη μειωμένη έκθεση τους στον ήλιο, αλλά υπάρχουν και δεδομένα που να δείχνουν ότι υπάρχει μειωμένη βιοδιαθεσιμότητα της στα παχύσαρκα άτομα
Το δέρμα των ηλικιωμένων είναι λιγότερο αποτελεσματικό στην παραγωγή βιταμίνης Δ μετά από έκθεση σε ηλιοφάνεια, καθώς επίσης και πιο λεπτό με λιγότερα κύτταρα τα οποία μπορούν να συνθέσουν βιταμίνη Δ. Περίπου 10΄ έκθεση στον ήλιο σε χέρια και πρόσωπο είναι συνήθως αρκετό για παραγωγή 
400IU(μg) βιτ. Δ. Από 5-15’ έκθεση στον ήλιο 2-3 φορές/εβδ σε χέρια,  βραχίονα, πρόσωπο συνήθως καλύπτουν τις συνιστώμενες ποσότητες της βιταμίνης Δ. Στις περιπτώσεις ασθενών με ρευματοπάθειες που δεν επιτρέπεται να εκτίθενται στον ήλιο (π.χ. σκληρόδερμα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) θα πρέπει να γίνει εξατομικευμένη αξιολόγηση της πρόσληψης Βιταμίνης Δ μέσω της διατροφής τους και εάν δεν μπορεί να αυξηθεί μέσω της διατροφής τότε πιθανότητα, ανάλογα με την περίπτωση, να χρειαστεί συμπλήρωμα διατροφής.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Δ : σαρδελάκια (σε λάδι, καλά στραγγισμένο), λιπαρά ψάρια, καπνιστός σολομός, συκώτι, αυγό, μουρουνέλαιο, γάλα ημι-άπαχο, μαργαρίνη ενισχυμένη

Επίσης, επαρκείς ποσότητες των βιταμινών του συμπλέγματος Β (Β6, Β12, φυλικό οξύ), και των θρεπτικών συστατικών ψευδάργυρος (Zn), σίδηρος (Fe) και μαγνήσιο (Mg) έχουν σημαντικό ρόλο στις ρευματοπάθειες.
Τροφές πλούσιες σε βιτ. Β6 : ολοσίταρο ψωμί και δημητριακά, φακές, μπανάνα, παστά σύκα, αβοκάντο
Τροφές πλούσιες σε βιτ. Β12 : συκώτι, ψάρι, κοτόπουλο
Τροφές πλούσιες σε φυλικό οξύ : πράσινα φυλλώδη λαχανικά π.χ. μπρόκολο, μαρούλι, κραμπί, λαχανάκια Βρυξελλών, σπανάκι), αβοκάντο, όσπρια, δημητριακά προγεύματος εμπλουτισμένα
Τροφές πλούσιες σε ψευδάργυρο (Zn) : οστρακοειδή, όσπρια, σόγια, κρέας,πουλερικά, ψάρι, σπόροι
Τροφές πλούσιες σε σίδηρο (Fe): συκώτι, κόκκινο κρέας, φακές, φασόλια, σπανάκι, παστά φρούτα, δημητριακά προγεύματος εμπλουτισμένα
Τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο (Mg) : πουλερικά, κρέας, ψάρι, αυγά, γαλακτοκομικά προιόντα, όσπρια, σπανάκι, Branflakes

Προσοχή στις μεγαδόσεις βιταμινών και άλλων θρεπτικών συστατικών μέσω συμπληρωμάτων διατροφής γιατί μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα σας. Προσοχή, επίσης, στους γρήγορους και ανορθόδοξους τρόπους αδυνατίσματος. Ο ρόλος του Κλινικού Διαιτολόγου στην Ομάδα Επαγγελματιών Υγείας είναι πολύτιμος και οι γενικές οδηγίες δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν την εξατομικευμένη προσέγγιση του κάθε ασθενή, ιδιαίτερα εάν υπάρχουν παράλληλες παθήσεις. Δώστε μία ευκαιρία στον εαυτό σας γιατί το αξίζει!

 
 Βιβλιογραφία
1. Sylvia Escott-Stump (2002)   Nutrition and Diagnosis-Related Care  Lippincott Williams & Wilkins   5th edition
2. Kathleen Mahan and Sylvia Escott-Stump (2004)  Krause’s  Food  Nutrition & Diet Therapy   11th edition   Saunders
3. Diet and Arthritis Osteo-Arthitis  British Dietetic Association Fact Sheet
4.Diet and Arthritis Rheumatoid Arthitis  British Dietetic Association Fact Sheet
5 Osteoporosis – Looking after your bones  British Dietetic Association Fact Sheet
6.Vitamin D – The unique vitamin  British Dietetic Association Fact Sheet
7.Food Facts  Omega-3 fatty acids  Fishing for facts  British Dietetic Association Fact Sheet

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου:
Θάλεια Αβραάμ, SRD 
Κλινική Διαιτολόγος και Χημικός