Συμπληρώματα Διατροφής

Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου
για τα Συμπληρώματα Διατροφής 15/6/2009

Ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου (Συ.Δι.Κυ.) θεωρεί υποχρέωση του για την προστασία της υγείας του καταναλωτή, αθλητή και αθλούμενου να τονίσει για μια ακόμα φορά την θέση του για τα συμπληρώματα διατροφής για την υγεία του ατόμου

Οι προσπάθειες αύξησης της αθλητικής απόδοσης δεν είναι κάτι νέο. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες άρχισαν πριν 2,700 χρόνια έτσι πιθανώς η απάτη στον αθλητισμό να άρχισε τουλάχιστο τότε. Ένα από τα παραδείγματα είναι αυτό στον γύρο της Γαλλίας το 1967, όπου ο διάσημος Βρετανός ποδηλάτης Τόμι Σίμπσον πέθανε επίσης από αμφεταμίνη. Θάνατοι όπως του Σίμπσον  που έχουν σχέση με ουσίες/ φάρμακα επιβλαβή οδήγησαν την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ν’ αρχίσει το 1988 τον έλεγχο.

Υπάρχει τεράστια ποικιλία προϊόντων στην αγορά συμπεριλαμβανομένων χαπιών, σκονών, ποτών.  Αυτά τα συμπληρώματα κατατάσσονται στα εργογόνα βοηθήματα που σημαίνει ουσίες που αυξάνουν την εργασία. Τα εργογόνα βοηθήματα χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τα χημικά- φαρμακολογικά και τα διατροφικά.  Πολλά από αυτά είναι επικίνδυνα και απαγορευμένα, λίγα μόνο είναι ακίνδυνα και η υπερκατανάλωση τους να τα κάνει επικίνδυνα. Είναι γεγονός ότι τις πλείστες φορές δίνονται και συστήνονται από μη 
ειδικούς και χωρίς να χρειάζονται. Τα πιο γνωστά είναι οι αντιοξειδωτικές ουσίες (β- καροτίνη, βιτ. Γ, βιτ. Ε και φυτοχημικά), πρωτεΐνες, μονουδατική κρεατίνη, ginseng, γλουταμίνη, L-καρνιτίνη, χρώμιο, Ma-huang (εφεδρίνη), Coenzyme Q10, καφεΐνη, ταυρίνη κ.α.

Τα χημικά – φαρμακολογικά εργογόνα βοηθήματα αποτελούν κυρίως ορμόνες, αμφεταμίνες, διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. καφεΐνη), καρδιοτονωτικά, αντιφλεγμονώδη, ηρεμιστικά, αγγειοδιασταλτικά. 
Για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες οι ερευνητές μελετούν τη δράση των ανδρογόνων αναβολικών και τα αποτελέσματα είναι αντιφατικά.  Ενώ υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν τη θετική δράση των αναβολικών στη δύναμη και στη βελτίωση της απόδοσης του αθλητή, τα αποτελέσματα των μελετών αυτών έχουν αμφισβητηθεί, κυρίως λόγω του σχεδιασμού τους: έλλειψη ομάδας ελέγχου, διαφορετικές δόσεις φαρμάκων, διαφορετική 
διάρκεια θεραπείας, παράλληλη πρόσληψη διατροφικών σκευασμάτων, προηγούμενες διαφορές στα άτομα που συμμετείχαν, διαφορές στην προπόνηση.
Μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι η θεραπεία με αναβολικά στεροειδή, σε συνδυασμό με άσκηση αλλά και αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών, διεγείρει την πρωτεϊνοσύνθεση και αυξάνει τις μυϊκές πρωτεΐνες.  Τα αποτελέσματα όμως των ερευνών στον άνθρωπο είναι αντικρουόμενα.  Παράγοντας σημαντικός φαίνεται να είναι η δόση και η διάρκεια χορήγησης του σκευάσματος.  Οι παρενέργειες των αναβολικών στεροειδών μπορεί να είναι σοβαρές στον αθλητή.  Στις γυναίκες τα ανδρογόνα αναβολικά μπορεί να προκαλέσουν ανδρογενετικό σύνδρομο με αυξημένη τριχοφυΐα, μυς ανδρικού τύπου κτλ.    

Εξάλλου, ο αθλητής που χρησιμοποιεί διατροφικά συμπληρώματα συχνά τα καταναλώνει σε ποσότητες πολύ υψηλότερες από αυτές που συνήθως ενδείκνυται.  Η ποσότητα, ο χρόνος πρόσληψης καθώς και οι συνθήκες της άσκησης πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων.                                                                                                                                                                                                        

H διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αθλητική απόδοση αλλά πολλοί αθλητές και αθλούμενοι δεν πιστεύουν ότι είναι η διατροφή που θα τους βοηθήσει να αποδώσουν καλύτερα, αλλά πιστεύουν οτιδήποτε άλλο που τους υπόσχεται θαυματουργά αποτελέσματα. Χωρίς τη βασική κατανόηση για τη διατροφή φαίνεται πιο εύκολο να παίρνουμε ένα χάπι αντί να οργανώνουμε ένα μενού. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει χάπι, σκόνη ή οτιδήποτε άλλο που να βελτιώνει την απόδοσή σας όπως οι κατάλληλες τροφές και υγρά.

Διαβάζοντας τις "Ενδείξεις" στην ετικέτα

Οι ενδείξεις για τα οφέλη από τα διατροφικά συμπληρώματα, τα οποία προσελκύουν συνεχώς αγοραστές, εξακολουθούν να αμφισβητούνται. Οι κατασκευάστριες εταιρείες συχνά στηρίζονται σε αυτές για να προωθούν τις πωλήσεις τους, οι καταναλωτές όμως διερωτώνται εάν πρέπει να τις εμπιστεύονται. 

Έτσι, ακολουθώντας κάποιους κανόνες, τα διατροφικά συμπληρώματα θα πρέπει να αναγράφουν στην ετικέτα τους τα στοιχεία που περιέχουν και τη σχέση τους με διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, ένα συμπλήρωμα που περιέχει τουλάχιστον 200mg ασβεστίου ανά χάπι ή κάψουλα, μπορεί να φέρει την ένδειξη υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο ή ένα συμπλήρωμα που περιέχει τουλάχιστον 12mg ανά χάπι βιταμίνη C, μπορεί 
να αναγράφει στην ετικέτα του "πολύ καλή πηγή βιταμίνης C". 

Προϊόντα-απάτη

Οι καταναλωτές θα πρέπει να προφυλαχθούν από προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά και δεν επιτυγχάνουν όσα ισχυρίζεται η διαφήμισή τους ή δεν περιέχουν όλα αυτά που 
γράφουν ότι περιέχουν. Το μικρότερο κακό που κάνουν τα προϊόντα-απάτη είναι να οδηγούν τους αγοραστές τους σε σπατάλη χρήματος, ενώ μπορούν ακόμη να προκαλέσουν κάποια επιβλαβή κατάσταση στην υγεία των καταναλωτών. Ία διατροφικά συμπληρώματα-απάτη 
μπορούν συχνά να αναγνωριστούν από την ετικέτα τους, τη διαφήμισή τους ή από τη συνοδευτική τους βιβλιογραφία.

Μερικές πιθανές ενδείξεις ότι είναι απατηλά μπορούν να εξαχθούν από:

• Τη φήμη πως πρόκειται για μία νέα μυστική ακόμη θεραπεία, η οποία περιγράφεται με τους όρους "μαγικό", "μαγική θεραπεία", "νέα αποκάλυψη" και "επαναστατική θεραπεία".
• Τη χρήση ιατρικοφανών διατυπώσεων για την περιγραφή του, όπως "αποτοξινωμένο", "κεκαθαρμένο" και "αυξάνει τα ενεργειακά αποθέματα".
• Ισχυρισμούς ότι το προϊόν μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία ενός μεγάλου πλήθους ασθενειών, μη σχετιζομένων μεταξύ τους.
• Ισχυρισμούς ότι το προϊόν στηρίζεται σε επιστημονικές μελέτες, χωρίς να συνοδεύεται από κατάλογο αυτών των μελετών. Οι μελέτες αυτές είναι συνήθως προβληματικές στο σχεδιασμό τους ή άσχετες γενικά με το θέμα.
• Ισχυρισμούς ότι το προϊόν ωφελεί χωρίς να έχει καμία παρενέργεια.
• Αμεσες ή έμμεσες υπόνοιες ή κατηγορίες ότι ο ιατρικός κόσμος, οι φαρμακοβιομηχανίες, αλλά και οι κυβερνήσεις αποκρύπτουν την πληροφόρηση για τη νέα δραστική θεραπεία. Το γεγονός αυτό μπορεί να ακούγεται παράλογο, αλλά υπάρχει εξήγηση γιατί υφίσταται, με βάση το γεγονός ότι πολύς κόσμος χρησιμοποιεί θεραπείες από τις οποίες ωφελήθηκε ο γείτονας ή ο γνωστός του, δείχνοντας μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε αυτούς παρά στο γιατρό του.

Οι καταναλωτές θα πρέπει να προστατεύουν τους εαυτούς τους και από οικονομικής πλευράς. 
Εάν λοιπόν ένα προϊόν είναι σημαντικά φθηνότερο από τα αντίστοιχα της κατηγορίας του, τότε σίγουρα δεν είναι αυτό που υποστηρίζει ότι είναι.

Ποιότητα προϊόντος

Η συμπίεση του κόστους παραγωγής δεν συμβαίνει μόνο  στα διατροφικά συμπληρώματα, αλλά και σε πλήθος άλλων προϊόντων. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην τελική ποιότητα του προϊόντος. Έτσι, στις ΗΠΑ, το FDA εντόπισε προβλήματα σε 
μερικές βιομηχανίες που αγόραζαν ως πρώτη ύλη φυτά, βότανα και άλλα συστατικά, χωρίς προηγουμένως αυτά να έχουν υποβληθεί σε ποιοτικό έλεγχο, όπως, π.χ., εάν είναι ελεύθερα προσμείξεων.

Για προστατευθεί λοιπόν το καταναλωτικό κοινό πρέπει:

• Να αναζητεί συστατικά στο προϊόν, που, για να εμπεριέχονται, υποχρεωτικά πρέπει να έχουν ακολουθηθεί κάποιοι κανόνες.
• Να αντιληφθεί ότι στην πραγματικότητα ο όρος "φυσικό προϊόν" δεν εγγυάται ότι είναι και ασφαλές. Σκεφθείτε τη δηλητηρίαση από μανιτάρια, που είναι φυτικά, φυσικά προϊόντα.
• Να προσέχει το όνομα της παραγωγού εταιρείας. Σε πολλά κράτη υπάρχουν χαμηλές προδιαγραφές ελέγχου και επομένως τα προϊόντα τους θα πρέπει να αποφεύγονται.
• Για οποιαδήποτε απορία ή ερωτηματικό, να απευθυνθεί απευθείας στην παραγωγό εταιρεία για περισσότερες πληροφορίες.

Τα διατροφικά συμπληρώματα σήμερα

• Κατ' αρχή θα πρέπει να διερευνηθεί εάν και κατά πόσο οι καταναλωτές θέλουν και μπορούν να αξιολογούν τις πληροφορίες που τους παρέχονται από την ετικέτα του διατροφικού συμπληρώματος.
• Πρέπει να πραγματοποιηθούν μελέτες, για να προσδιοριστεί η σχέση μεταξύ διατροφικών συμπληρωμάτων και διατήρησης της υγείας ή της πρόληψης παθήσεων.
• Οι ελεγκτικοί οργανισμοί πρέπει άμεσα να αποφανθούν για την ασφάλεια των προϊόντων αυτών, αλλά και να καθορίσουν κανόνες για οδηγίες χρήσεως. Αν και πάρα πολλά θέματα παραμένουν ακόμη άγνωστα, όσον αφορά, π.χ., στα οφέλη υγείας ή στους πιθανούς κινδύνους από τη χρήση τους, το αναμφισβήτητο γεγονός είναι ένα: υπάρχει τεράστιο πλήθος τέτοιων προϊόντων στη διάθεση των καταναλωτών και αυτοί, εάν αποφασίσουν να αγοράσουν κάποιο από αυτά, θα πρέπει να το επιλέξουν με μεγάλη προσοχή, αφού είναι βέβαιοι ότι έχουν την απαιτούμενη πληροφόρηση και συμβουλευόμενοι πάντοτε το γιατρό ή διαιτολόγο.
• Η πλειονότητα των βιομηχανιών παραγωγής διατροφικών συμπληρωμάτων είναι φερέγγυα και υπεύθυνη. Όμως, όπως για όλα τα αγαθά στην αγορά, ο καταναλωτής θα πρέπει να είναι διορατικός, γιατί είναι και αυτός υπεύθυνος για την επιλογή του όσο και η πολιτεία που οφείλει να τον προστατεύει.
• Είναι χρήσιμο, αν όχι απαραίτητο, πριν ξεκινήσει κανείς τη λήψη οποιουδήποτε συμπληρώματος διατροφής, να συνεννοηθεί με το γιατρό και διαιτολόγο, ιδιαίτερα κάποιες κατηγορίες ατόμων όπως έγκυες, θηλάζουσες, άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα κάτω των 18 χρόνων, χρονίως πάσχοντες ή λαμβάνοντες για μεγάλο διάστημα φάρμακα.

O Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου πιστεύει ότι είναι καιρός και στην Κύπρο ο αθλητής και ο αθλούμενος  να περιστοιχίζεται και να καθοδηγείται από ομάδα επιστημόνων και ότι το πλέον καταρτισμένο επιστημονικά άτομο για να συμβουλεύει τους αθλητές και τους αθλούμενους για τα θέματα διατροφής είναι ο/ η Εγγεγραμμένος  Διαιτολόγος. Με τις εξειδικευμένες επιστημονικές του  γνώσεις ο Διαιτολόγος μπορεί να καταρτίσει διαιτολόγια 
και αν χρειαστεί να συμβουλεύσει και για τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής σε συνεννόηση με τον ιατρό της ομάδας.  Με τη συμμετοχή του διαιτολόγου και ειδικότερα του 
αθλητικού διαιτολόγου στην ομάδα  που καθοδηγεί τον αθλητή, τουλάχιστο επιτέλους κάποιος θα μπορεί να αναλάβει την ευθύνη για το τι καταναλώνει.

Ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου εισηγείται όπως:

• Οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους με την συμβολή των επαγγελματικών συνδέσμων να εξασκούν αυστηρό έλεγχο στην εισαγωγή και διάθεση συμπληρωμάτων διατροφής. Ιδιαίτερη επίσης προσοχή πρέπει να δοθεί στη σαφέστερη σήμανση και  στις προειδοποιήσεις που αφορούν τους κινδύνους με την χρήση  συγκεκριμένων συμπληρωμάτων διατροφής.
• Εντατικοποιηθεί η διαφώτιση των αθλητών, αθλουμένων και επαγγελματιών στο χώρο του αθλητισμού σε θέματα που αφορούν την χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων και κατ' επέκταση την σωστή διατροφή των αθλητών και αθλούμενων. Η συμμετοχή των μελών μας στη προσπάθεια αυτή είναι και σημαντική και επιβεβλημένη  αφού τα μέλη μας είναι καταρτισμένα για να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες.
• Να προωθεί νομοθεσία που να ρυθμίζει την εισαγωγή, διάθεση, χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής.
• Οι αθλητές καταναλωτές πριν αγοράσουν ένα προϊόν πρέπει να αναρωτηθούν: είναι νόμιμο; είναι ασφαλές; είναι αποτελεσματικό; Ένα αποτελεσματικό αθλητικό προϊόν προσφέρει δομικό, λειτουργικό ή διατροφικό όφελος, αποδεδειγμένο ερευνητικά.  Η κατάλληλη νομοθεσία καθώς και η ενεργή ανάμειξη των εγγεγραμμένων διαιτολόγων και ιατρών στις διάφορες ομάδες θα δώσουν τις σωστές απαντήσεις στους αθλητές μας.

Τέλος ο Σύνδεσμος Διαιτολόγων Κύπρου τονίζει ότι η σωστή επιστημονική και στήριξη των αθλητών και αθλούμενων σε θέματα διατροφής είναι σημαντικό και πρέπει να γίνεται από επιστήμονες διαιτολόγους. Η στήριξη αυτή θα βοηθήσει στην αύξηση των επιδόσεων στους αγωνιστικούς χώρους χωρίς τους κινδύνους για την υγεία με την χρήση των απαγορευμένων ουσιών.

Σύμφωνα με τους περί Τροφίμων (Έλεγχος και Πώληση) Νόμους του 1996 έως 2004, άρθρο 11, παρ. 4 «το πρόσωπο που θεωρείται καταρτισμένο σε σχέση με τα συμπληρώματα διατροφής ή την υγιεινή διατροφή είναι:
(α) Διαιτολόγος ή επιστήμονας τροφίμων σύμφωνα με τους περί Εγγραφής Επιστημόνων Τροφίμων και Διαιτολόγων Νόμους του 1996 και 2001,
(β) εγγεγραμμένος ιατρός σύμφωνα με τον περί Εγγραφής Ιατρών Νόμο,
(γ) φαρμακοποιός σύμφωνα με τον περί Φαρμακευτικής και Δηλητηρίων Νόμο, και
(δ) άλλο πρόσωπο το οποίο θα ικανοποιήσει το Διευθυντή, είτε με προφορική συνέντευξη ή γραπτή εξέταση ότι είναι καταρτισμένος σε σχέση με τα συμπληρώματα διατροφής».

Τα συμπληρώματα μπορεί να φαίνονται ότι είναι αθώα αλλά η λανθασμένη χρήση τους δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγείας ακόμη και όταν δίνονται από στελέχη αθλητικών ομάδων.

Για τον Σύνδεσμο Διαιτολόγων Κύπρου

Δρ Ελένη Ανδρέου
Δρ Κώστας Σχίζας
Νικολέττα Μιχαηλίδου
Δρ Χριστιάνα Φιλιππου